Programma 3: Natuur en Landbouw

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

Als landbouwprovincie  van Nederland zijn wij trots op ons landelijk gebied met het eigen Friese karakter. Dat Friese karakter is ook terug te vinden in ons landschap,  de leefbaarheid en onze mooie natuur.  Om te zorgen voor een toekomstbestendige(re) landbouw enerzijds en een rijke(re) natuur anderzijds, zetten wij ons ervoor in dat landbouw en natuur elkaar optimaal kunnen versterken. 

De opgaven in het landelijk gebied omvatten het doorontwikkelen van onze landbouwsector, het beschermen en ontwikkelen van natuur, behoud en versterken van landschappelijke kwaliteit, het verbeteren en schoonhouden van milieu en de kwaliteit en kwantiteit van het (grond)water zijn op peil. De opgaven zijn omvangrijk,  ruimtelijk en ecologisch verbonden en vragen om een integrale en gezamenlijke aanpak samen met onze partners in onze provincie.

Dat doen we op pragmatische manier door gewenste nieuwe ontwikkelingen te laten aansluiten bij bestaande landelijke kwaliteiten. Om deze kwaliteiten op orde te hebben en te houden, voeren we onze wettelijke taken uit en zetten we in op onze onderstaande ambities voor het landelijk gebied..

Ambities

Terug naar navigatie - Ambities

Landbouw
Fryslân is de landbouwprovincie van Nederland. De Friese landbouw heeft een sterk grondgebonden karakter. Overal is de sterke verbinding van de landbouw met Fryslân zichtbaar. Dat willen wij behouden en volop benutten. De provincie Fryslân streeft naar een toekomstbestendige landbouw. Landbouw en natuur kunnen en moeten elkaar versterken.
Het ondernemerschap en vakmanschap van de landbouwsector staan centraal. De Friese landbouw produceert goed en veilig voedsel van een kwaliteit die wereldwijd wordt gewaardeerd. Het verlies van voedingsstoffen wordt verder beperkt en er wordt ingezet op een betere bodem-voedsel-mestkringloop. Wij streven naar een goede bodemkwaliteit en vruchtbare landbouwgronden. Landbouwgrond behouden wij zoveel mogelijk voor de sector.

Natuur
Fryslân kenmerkt zich door prachtige natuur en een gevarieerd landschap. Tegelijkertijd zien we dat de biodiversiteit onder druk staat. Vandaar dat aandacht nodig is voor herstel en bevordering van de biodiversiteit. Dit vraagt blijvend aandacht voor het herstel en bevorderen van de biodiversiteit waaraan iedereen een bijdrage levert. Fryslân is een provincie waar het fijn wonen, werken en leven is en dat willen we minimaal behouden of versterken. 

De Vogel- en Habitatrichtlijn stelt dat we soorten in stand houden. Daarnaast willen we als provincie de schade beperken van overlast gevende soorten. Zo willen we met gerichte maatregelen soorten behouden en in aantallen laten toenemen zoals de weidevogels. Aan de andere kant zien we dat de ganzenpopulatie dermate groeit, dat gericht aandacht voor het beperken van schade nodig is. Hierbij zal er ook aandacht zijn voor Predatiebeheer. Het is daarbij altijd zoeken naar balans in de diverse belangen in relatie tot de wettelijke mogelijkheden c.q. beperkingen. 

Vastgestelde beleidsnotities

Terug naar navigatie - Vastgestelde beleidsnotities

Verbonden partijen

Terug naar navigatie - Verbonden partijen

Er zijn geen verbonden partijen. Er wordt wel veel samengewerkt met allerlei betrokken (maatschappelijke) partijen in het landelijk gebied, zoals bijvoorbeeld Natuer mei de Mienskip.

Overzicht lasten en baten programma 3 Natuur en Landbouw

Terug naar navigatie - Overzicht lasten en baten programma 3 Natuur en Landbouw
Exploitatie- Bedragen x € 1.000 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027 Begroting 2028
Lasten
3.1 Natuur 116.787 108.019 73.384 61.052 59.037
3.2 Landbouw 6.122 9.738 4.972 1.644 0
Totaal lasten 122.909 117.756 78.355 62.695 59.037
Baten
3.1 Natuur 37.394 37.944 4.227 2.241 2.163
3.2 Landbouw 571 118 107 107 0
Totaal baten 37.965 38.062 4.334 2.348 2.163
Saldo van lasten en baten 84.944 79.695 74.022 60.348 56.875

Toelichting

De toelichting op de grootste verschillen tussen de jaren staat bij de afzonderlijke beleidsvelden.

Beleidsveld 3.1. Natuur

Wat zien we?

Terug naar navigatie - Wat zien we?

Externe ontwikkelingen

De ontwikkelingen rondom het landelijk gebied staan niet stil. Met de uitspraak van de Raad van State over de PAS is de urgente opgave van het stikstofprobleem benadrukt. De stikstofbelasting zorgt voor vermesting en verzuring en vormt in Nederland een belangrijke oorzaak van biodiversiteitsverlies. Er zijn drie landelijke programma's die werken aan het herstel en vergroten van natuur en biodiversiteit, dit zijn: Natuurpact, Programma Natuur en de herijking van het (Nationaal/Fries) Programma Landelijk Gebied. 

Daarnaast werken we in Fryslân samen met onze partners aan de uitvoering van het Friese herstelprogramma biodiversiteit, Nota Weidevogels  en verkennen we onze verhouding tot de landelijke agenda Natuurinclusief.

Natuurpact en Programma Natuur
De provincies zijn verantwoordelijk voor de realisatie van de ontwikkeling en het beheer van de natuur. In het Natuurpact zijn de ambities met betrekking tot ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland vastgelegd voor de periode tot en met 2027.  O.a. voor de natuurontwikkelopgave (het NNN), uitvoeren van de Natura 2000-maatregelen, natuurherstelmaatregelen, (agrarisch) natuurbeheer en weidevogels.  

In het kader van het Natuurpact is met het Rijk afgesproken dat in 2027 het NatuurNetwerkNederland (NNN) wordt gerealiseerd. Fryslân heeft sinds 1 januari 2023 nog een opgave van ca. 1.600 ha verwerven/functiewijziging en 3.600 ha inrichting NNN. Provinciale Staten heeft in november 2022  besloten dat er maximaal wordt ingezet om het NNN te realiseren.  Vanwege diverse oorzaken is gebleken dat niet zonder meer het gehele NNN kan worden gerealiseerd. Fryslân heeft een realisatiestrategie opgesteld die uitgaat van de realisatie van tenminste 750 ha verwerving/functiewijziging en 2.000 ha inrichting NNN in 2027. In voorjaar 2025 voor middels een MidtermReview de voortgang van de realisatie van het NNN aan Provinciale Staten voorgelegd.

Bij de realisatie van het NNN blijven wij alert dat het NNN niet dezelfde juridische status krijgt als Natura 2000 (het Europese kader). Daarnaast zet Fryslân met de uitvoering van de strategie Grip op kwaliteit (door GS vastgesteld op 15-11-2022) in op het verhogen van de kwaliteit van het NNN. In paragraaf 9, Grote projecten, wordt het Natuurpact verder toegelicht. 

Aanvullend op het Natuurpact hebben provincies en Rijk als onderdeel van de structurele aanpak stikstof afgesproken om een Programma Natuur op te stellen voor de periode 2021 t/m 2032. Belangrijke hoofdlijn van het Programma Natuur is om condities te realiseren voor een gunstige staat van instandhouding (Svl) van alle soorten en habitats onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). In 2024 is een aanvraag ingediend voor de 2e fase van dit programma. In paragraaf 9 Grote projecten wordt een nadere toelichting op Programma Natuur gegeven.  

Fries Programma Landelijk Gebied (NPLG-FPLG)

Het (ontwerp-) NPLG is een beleidsprogramma onder de Nationale Omgevingsvisie (NOVI), met drie ministeries als opdrachtgever: Ministerie van LNV, ministerie van IenW en het ministerie van BZK. Het NPLG staat dus niet op zichzelf, en hangt ook samen met verschillende andere rijksprogramma’s.  Met het opstellen van provinciale gebiedsprogramma’s van het NPLG worden de gebiedsgerichte opgaven en maatregelen voor natuur, stikstof, landbouw, water, bodem en klimaat vastgesteld. In het NPLG zijn de EU-verplichtingen leidend: Vogel- en Habitatrichtlijn, Kaderrichtlijn Water (KRW) en (onder meer) de Europese Klimaatwet voor broeikasgassen. 

Voor de uitvoering van de maatregelen had het vorige kabinet € 24,3 miljard gereserveerd voor de periode 2024-2035. Deze middelen zouden in het Transitiefonds Landelijk gebied komen en provincies konden hier aanvragen voor doen. De nieuwe regering heeft eind mei haar Hoofdlijnenakkoord gepresenteerd. Daaruit blijkt dat men het voornemen heeft om de Tijdelijke wet Transitiefonds in te trekken en de gereserveerde middelen een andere bestemming te geven. Begin september heeft de minister aangegeven te stoppen met de ontwikkeling van het NPLG, wat hiervoor in de plaats komt is nog onzeker.

Begin april zijn verbeterde aanvragen ingediend voor Maatregelpakketten. Het gaat om aanvragen met een financiële omvang van € 180 mln.. De beschikking voor de eerste € 150 mln. is begin september ontvangen.  Naar verwachting zijn de totale middelen in het vierde kwartaal beschikbaar voor uitvoering. In paragraaf 9 Grote projecten wordt het FPLG verder toegelicht.

Fries Herstelprogramma biodiversiteit

Samen met onze partners werken we aan de uitvoering van het Friese Herstelprogramma Biodiversiteit (vastgesteld door GS in februari 2021). Het doel van dit programma is het stoppen van de achteruitgang van de biodiversiteit, d.m.v. activiteiten die zijn gericht op kennisontwikkeling, educatie en bewustwording etc.  Als provincie willen we i.i.g. het goede voorbeeld geven.  Voor de jaren 2025 en verder wordt het programma herijkt waarbij we ons mede laten inspireren door de Landelijke Agenda Natuurinclusief.

Natura 2000

De Natura 2000-gebieden vormen een gezamenlijk Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. 
Deze gebieden spelen een belangrijke rol bij het realiseren van de VHR-doelen in Fryslân. Voor alle Natura 2000-gebieden zijn specifieke VHR-doelen vastgelegd in zogenoemde aanwijzingsbesluiten.  Doel daarvan is om de beschermde soorten en habitattypen landelijk in een “gunstige staat van instandhouding” te houden en waar nodig te brengen. De recent (17 juni 2024) aangenomen Europese Natuurherstelverordening onderstreept de noodzaak om actief te werken aan behoud en uitbreiding van de VHR-doelen waar Fryslân voor aan de lat staat. 

In 2023 zijn als onderdeel van het FPLG natuurdoelanalyses (NDA's) voor de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden opgesteld. In de NDA's wordt een beschrijving gegeven van de huidige staat van instandhouding van de aangewezen habitattypen en -soorten. In 2024 heeft de Ecologische Autoriteit (EA) de laatste adviezen gegeven op de NDA's. Op basis van de NDA's en de adviezen van de EA worden aanvullende onderzoeken uitgevoerd, monitoringsgegevens verzameld en maatregelen uitgevoerd om naar de gunstige staat van instandhouding te gaan. 

Het huidige Nederlandse N2000 doelensysteem omvat het landelijke beleid, de aanwijzingsbesluiten en de beheerplannen voor de gebieden. Dit systeem is de afgelopen periode geëvalueerd, en op basis van deze evaluatie vindt nu een actualisatie plaats. Komend jaar wordt hier verder aan gewerkt waarbij het Rijk voortouwnemer is van deze actualisatie. 

Nationale Parken
Nederland telt 21 Nationale Parken. Vier daarvan liggen (geheel of gedeeltelijk) in Fryslân: NP Schiermonnikoog, NP Lauwersmeer, NP Drents-Friese Wold en NP De Alde Feanen. In 2015 is een landelijk manifest getekend over de doorontwikkeling van Nationale Parken. Momenteel zijn alle Nationale Parken aan het onderzoeken of en op welke wijze zij die doorontwikkeling voor zich zien. Op basis van de uitkomsten van de onderzoeken worden de vervolgstappen bepaald. 

(Agrarisch) natuurbeheer
De provincie voert, in afstemming de natuurbeheerders en de agrarische sector, de regie op het natuurbeheer binnen en buiten het Natuurnetwerk (NNN). Daarbij wordt actief gestuurd op de kwaliteit van het Natuurnetwerk en de realisatie van afgesproken natuurambities. Daarnaast wordt invulling gegeven aan de implementatie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB).  In paragraaf 3.2 wordt uitgebreider ingegaan op het GLB.

Soortenbeleid
Bedreigde (Rode lijst soorten) en wettelijk beschermde soorten (o.a. Vogel Habitat Richtlijn-soorten) worden in Fryslân, m.u.v. de weidevogels momenteel passief beschermd d.m.v. Vergunningverlening , Toezicht en Handhaving. We verkennen de verantwoordelijkheid en mogelijkheden om hier een actievere rol in te spelen, is samenhang met het Herstelprogramma Biodiversiteit.  

Voor het behoud van de weidevogels in Fryslân wordt samen met de betrokken partijen de Nota Weidevogels inclusief het Aanvalsplan Grutto uitgevoerd. Het weidevogelbeleid en het Aanvalsplan Grutto worden in 2025 net zoals ganzenschade uit bestaande middelen betaald. Het nieuwe ganzenbeleid is vastgesteld in maart 2024 en het beleid invasieve exoten in december 2022.  

De belangrijkste ontwikkelingen die we bij natuurtaken in de Omgevingswet (VTH)  zien zijn de volgende:

- De komende jaren zal door de toenemende complexiteit in het aantal dossiers voor zowel vergunningverlening als voor toezicht en handhaving, niet alleen in aantal, maar ook in complexiteit, bestuurlijke gevoeligheid en maatschappelijke aandacht groeien. Met name de toenemende maatschappelijke betrokkenheid speelt hierbij een rol. Voorbeelden van deze onderwerpen zijn zorgplicht weidevogels, stikstof en de soorten management plannen. De belangen op deze dossiers zijn groot en vaak tegenstrijdig, dit zal de komende jaren naar verwachting alleen maar toenemen en regelmatig resulteren in bestuurlijke dilemma’s.  
- De bescherming van de natuur is een onderwerp dat dichtbij de mienskip staat. We merken dat het onderwerp leeft en dat er veel vragen zijn. Ook zien we meer handhavingsverzoeken, WOO-verzoeken, persvragen en bezwaar- en beroepsprocedures. Daarnaast zien we in de praktijk dat op een aantal onderwerpen uitvoeringsbeleid ontbreekt en dat we met vergunningen beleid maken. De dienstverlening moet beter, meer openheid voorkomt achterdocht. Er moeten vaste contactpersonen zijn. 
- Er zal veel aandacht zijn de komende jaren voor het legaliseren van PAS melders, daarbij zijn we afhankelijk van stikstofruimte beschikbaar gesteld door het Rijk. 
- Tot 1 januari 2024 waren de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en de Wet natuurbescherming (Wnb) van kracht. Deze wetten zijn opgegaan in de Omgevingswet. Wanneer voor een activiteit een omgevingsvergunning op grond van de Wabo was vereist, waarvoor ook een toestemming op grond van de Wnb nodig was, dan was het verplicht om voor alle benodigde toestemming één aanvraag in te dienen. Dat werd de aanhaakplicht genoemd. De aanhaakplicht gold niet als vóór de aanvraag om een omgevingsvergunning al een aanvraag op grond van de Wnb was ingediend. Onder de Omgevingswet is de aanhaakplicht vervallen. De eerste ervaringen met de Omgevingswet laten zien dat initiatiefnemers de verschillende toestemming vaak niet in één keer aanvragen en dat is onder de Omgevingswet ook toegestaan. De provincie heeft Friese gemeenten opgeroepen om de provincie in kennis te stellen van aanvragen waarbij natuurbeschermingsregels een rol kunnen spelen, zodat de provincie afstemming kan zoeken met de initiatiefnemer en/of gericht toezicht kan houden op niet vergunde activiteiten. We voorzien dat dit leidt tot extra belasting voor zowel vergunningverlening als handhaving. 

Taak- en rolvrijheid

Terug naar navigatie - Taak- en rolvrijheid

Taakvrijheid
De provincies zijn verantwoordelijk voor het beheer en de ontwikkeling van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en de meeste Natura 2000-gebieden, het agrarisch natuurbeheer en het soortenbeleid. Op het terrein van natuur zijn veel provinciale taken wettelijk vastgelegd en overwegend verplicht. Hieronder vallen onder meer vergunningverlening, verlenen van ontheffingen en vrijstellingen en het het bieden van kaders voor faunabeheer. Ook dient de provincie te beschikken over een natuurvisie en beheerplannen voor de Natura 2000 gebieden. Op een aantal thema’s heeft de provincie verordenende bevoegdheden. De taken op het gebied van VTH liggen vast in wet- en regelgeving, zo ligt de uitvoering van de natuurtaken uit de Omgevingswet wettelijk bij de provincie.

Rolvrijheid
Veel van de provinciale taken op dit veld bevinden zich dan wel in het kwadrant rechtmatige overheid (vergunningverlening, ontheffingen, toezicht) dan wel dat van de presterende overheid (aankoop, aanleggen en beheer van natuur). Echter, de keuzevrijheid die de provincie heeft in het kiezen van maatregelen voor het voldoen aan de afspraken in het Natuurpact leidt tot enige rolvrijheid. 

Op het gebied van natuur neemt de rolvrijheid in de loop der tijd af: als het gaat om begrenzing, aankoop en aanleg beschikken we als provincie over meer vrijheid dan in de beheerfase, waar we gebonden zijn aan landelijke standaardpakketten. 
Daarnaast is een toename gaande op dit veld van activiteiten als samenwerkende of responsieve overheid. Het voorbeeld hiervan is natuurlijk de samenwerking binnen Natuer mei de Mienskip. Maar niet alleen daar. De provinciale rol bij het nieuwe programma natuur, bedoeld om de stikstofuitstoot aan te pakken, zal meer coördinerend zijn in vergelijking met de vooral uitvoerende rol in het natuurpact.  Ook is voorzien dat de provincie straks ‘regievoerder’ zal zijn op de overgangsgebieden rondom natuur. In een reeks aan gebiedsprocessen wordt door het combineren van doelen en middelen geprobeerd op meerdere beleidsvelden vooruitgang te boeken. 

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

Doelstelling beleidsveld 3.1.

Terug naar navigatie - Doelstelling beleidsveld 3.1.

1. We willen natuur en biodiversiteit herstellen en bevorderen, d.m.v.:

  1. Het realiseren van een robuust en kwalitatief hoogwaardig Natuurnetwerk (NNN), incl. 20 Natura 2000-gebieden en 4 Nationale Parken. 
  2. Het realiseren van een goede basiskwaliteit Natuur, ook in het landelijke gebied en binnen de bebouwde kom.
  3. Het beschermen van kwetsbare, bedreigde en beschermde soorten en stoppen van de achteruitgang van de biodiversiteit en het realiseren van een opgaande trend voor soorten (bijvoorbeeld weidevogels).
  4. Het beperken van schade en overlast (zoals vraatschade door ganzen) d.m.v. faunabeheer en de aanpak van invasieve exoten. 
  5. Stikstofvergunningen verlenen die er voor zorgen dat er uitvoering gegeven kan worden aan het  FPLG en het uitvoeringsprogramma stikstof. 

Doelindicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde 
1. Het realiseren van een robuust en kwalitatief hoogwaardig Natuurnetwerk (NNN), incl. 20 Natura2000-gebieden en 4 Nationale  In 2027 is een robuust,  samenhangend en kwalitatief hoogwaardig natuurnetwerk gerealiseerd.  In 2027 is er een NNN van 68.300 ha gerealiseerd.
Natuurbeheer: beheerde ha via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel natuurbeheer.  Totaal: 68.300 ha t/m 2027. 
2. Het realiseren van een goede basiskwaliteit Natuur, ook in het landelijke gebied en binnen de bebouwde kom  Agrarisch natuur- en landschapsbeheer: Beheerde ha via de Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel agrarisch natuurbeheer.  Totaal: 29.626 ha ANLb  t/m 2027.
3. Het beschermen van kwetsbare, bedreigde en beschermde soorten en stoppen van de achteruitgang van de biodiversiteit en het realiseren van een opgaande trend voor soorten (bijvoorbeeld weidevogels) Het realiseren van een gezonde  Weidevogelpopulatie. 10.000 broedparen grutto in 2030.
4. Het beperken van schade en overlast (zoals vraatschade door ganzen) d.m.v. faunabeheer en de aanpak van invasieve exoten   Het beperken van schade en overlast door fauna.   Voor ganzen: de totale jaarlijkse ganzenschade in kilogram droge stof terugdringen ten opzichte van de gemiddelde schade over de seizoenen 2017/18 t/m 2022/23.*  
5. Stikstof-vergunningen Aantal afgehandelde PAS-melder dossiers. 220 dossiers

*)  Streven daarbij is dat de schade door trekganzen (voorjaarsschade) in elk geval niet verder stijgt dan de gemiddelde schade over genoemde seizoenen en dat de stijgende trend van schade door standganzen wordt omgebogen in een stabilisatie en binnen vijf jaar in een daling van zowel kg droge stof als uitbetaalde schade.  

Wat gaan we daarvoor doen

Terug naar navigatie - Wat gaan we daarvoor doen

 

Onderwerp Resultaten 2025

1. Het realiseren van een robuust en kwalitatief hoogwaardig Natuurnetwerk (NNN). 

en

. Het realiseren van een goede basiskwaliteit Natuur.

Nationale Parken: Het nieuwe – landelijke – beleidsprogramma voor de Nationale Parken uitwerken voor de Nationale Parken Alde Feanen, Schiermonnikoog, Lauwersmeer (samen met de provincie Groningen) en Drents-Friese Wold (samen met de provincie Drenthe).
Natura 2000:
  • Er zijn drie evaluaties ten behoeve van nieuwe beheerplannen (Alde Feanen, Deelen, Rottige Meenthe) opgesteld.
  • Er is een begin gemaakt met het actualiseren van vier beheerplannen (Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog).
  • Er worden onderzoeken uitgevoerd en gegevens verzameld waarmee kennisleemtes uit de natuurdoelanalyses worden opgelost.
  • Er zijn herstelmaatregelen uitgevoerd  in de Natura 2000 gebieden (opgenomen in de beheerplannen). 
Realisatie NNN door minimaal 100 ha verwerving/functiewijziging en minimaal 200 ha inrichting. 
Uitvoeren Friese bomen- en bossenstrategie door minimaal 30 ha bosuitbreiding, 150 ha bosrevitalisatie, 10 ha uitbreiding landschapselementen en 40 ha revitalisering landschapselementen.
Uitvoering Programma Natuur: Er zijn maatregelen in de SPUK Programma Natuur uitgevoerd. 
Uitvoeren strategie Grip op kwaliteit; actualisatie begrenzing en verbeteren kwaliteit. 

3. Het beschermen van kwetsbare, bedreigde en beschermde soorten en stoppen van de achteruitgang van de biodiversiteit en het realiseren van een opgaande trend voor soorten.

en

4. Het beperken van schade en overlast d.m.v. faunabeheer en de aanpak van invasieve exoten.

Uitvoering herstelprogramma biodiversiteit.
Uitvoeren Nota Faunabeleid Fryslân, uitvoeren Beleidsnota Invasieve Exoten Fryslân, actualisatie en uitvoeren Interprovinciaal Wolvenplan, opstellen en uitvoeren Friese Beverbeleidsregels en actualiseren en uitvoeren beleid hoefdieren (damhert en ree). 
Uitvoeren Nota Weidevogels 2021-2030, inclusief de LIFE IP GrassBirdHabitats, maatregelpakket weidevogels  en het Aanvalsplan Grutto.
Ontwikkelen actief soortenbeschermingsbeleid/ gemeenten adviseren en faciliteren bij het opstellen van soortenmanagementplannen (SMP's).
5. Stikstof vergunningen.  De  PAS-melders dossiers zullen in meerdere jaren worden afgerond. 

 

Resultaatindicatoren

Terug naar navigatie - Resultaatindicatoren
Onderwerp Indicator Doelwaarde 2025
1. Herstel en bevorderen biodiversiteit. Agrarisch natuur- en landschapsbeheer: Beheerde ha via de Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel agrarisch natuurbeheer.  25.395 ha totaal in 2025
Natuurbeheer: beheerde ha via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel natuurbeheer. 67.430 ha totaal in 2025
Natura 2000: Evaluaties ten behoeve van nieuwe beheerplannen. 3
Natura 2000: Start actualisatie beheerplannen voor de eilanden (met een gebiedsproces), definitieve vaststelling uiterlijk 2028. 4
Realisatie NNN:
aantal ha. verwerving/functiewijziging.
aantal ha. inrichting. 

100 ha.
200 ha.
Natuurkwaliteit: Uitvoering Grip op Kwaliteit door beheerevaluaties van gebieden samen met beheerders. 6

Uitvoeren bossenstrategie.

 

30 ha bosuitbreiding
150 ha bosrevitalisering
10 ha uitbreiding landschapselementen
40 ha revitalisering landschapselementen 
3. Soorten. Toename van het aantal broedparen grutto.  verschil doel-huidig
5. Stikstof vergunningen.   Aantal afgeronde PAS-melders dossiers. 139 
Percentage tijdig verleende vergunningen en ontheffingen in het kader van de natuurtaken in de omgevingswet. 95%

Toelichting
Natuurtaken in de Omgevingswet; dit percentage is exclusief stikstofaanvragen, omdat de vergunningverlening van stikstof aan constante wijzigingen onderhevig is, als gevolg van voortschrijdend inzicht (o.a. jurisprudentie). Dit zorgt voor vertraging bij de lopende aanvragen en een vertekend beeld in het grote geheel. 

Wat mag het gaan kosten?

Terug naar navigatie - Wat mag het gaan kosten?
Bedragen x € 1.000 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027 Begroting 2028
Totaal lasten 116.787 108.019 73.384 61.052 59.037
Totaal baten 37.394 37.944 4.227 2.241 2.163
Saldo van lasten en baten 79.393 70.075 69.157 58.811 56.875
Terug naar navigatie - Toelichting

Toelichting

Dit beleidsveld kent weinig budgetvrijheid. Een groot deel van de budgetten zijn bestemd voor werkzaamheden waar (langjarige) afspraken onderliggen of die een wettelijke basis kennen. De begrote lasten voor 2025 betreffen voor het grootste gedeelte de middelen voor het uitvoeren van het Natuurpact (€ 55,2 mln. vanuit de natuurpactmiddelen ontvangen van het Rijk via het provinciefonds en daarnaast € 8,6 structurele provinciale beheergelden). Dit zijn onder andere lasten voor de ontwikkelopgave Natuurnetwerk Nederland en natuurbeheer. Onderdeel van dit bedrag is financiering van faunaschade via BIJ12 (waaronder ganzenschade, ter indicatie dit was € 12,6 mln. in 2023.). Verder zijn er middelen beschikbaar voor De Nieuwe Afsluitdijk – Vismigratierivier (€ 8,3 mln.), Rijksmiddelen voor Programma Natuur (€ 17,3 mln.) en Natuurinclusief isoleren (€ 1,8 mln.) en zijn er Europese middelen beschikbaar vanuit POP3 voor inrichtingsprojecten (€ 1,4 mln.) en vanuit LIFE voor het Weidevogelprojecten (€ 0,7 mln.).  

De begrote baten hebben grotendeels betrekking op inkomsten voor De Nieuwe Afsluitdijk – Vismigratierivier (€ 14,8 mln.) en bestaan deels uit Europese- en Rijkssubsidies (voor de bedragen die hierboven zijn aangegeven) en onttrekkingen uit de hiervoor bestemde reserve. Deze baten voor de vismigratie staan in kasritme vandaar de fluctuatie over de jaren.

Overschotten of tekorten van de Natuurpactmiddelen worden verrekend met de reserve en hierop wordt de programmering van de uitgaven aangepast. Hierdoor kunnen er fluctuaties ontstaan in de cijfers in bovenstaande tabel, inzicht in de voortgang over de gehele looptijd wordt gegeven in paragraaf 9 Grote projecten – Uitvoering Natuuropgave. In deze paragraaf staat ook meer informatie over Programma Natuur, het FPLG en de Vismigratierivier.

Uitgebreide financiële tabel

Terug naar navigatie - Uitgebreide financiële tabel
Lasten en baten beleidsveld 3.1 Natuur
Onderwerp - Bedragen x € 1.000 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027 Begroting 2028
Lasten
Realiseren Natuurnetwerk 45.651 40.609 36.284 31.000 29.924
Realiseren basis kwaliteit natuur 38.055 35.359 14.013 13.385 12.509
Beschermen soorten 13.132 18.403 9.670 3.250 3.188
Beperken van schade en overlast 19.787 13.446 13.417 13.417 13.417
Verlenen stikstof vergunningen 163 201 0 0 0
Totaal lasten 116.787 108.019 73.384 61.052 59.037
Baten
Realiseren Natuurnetwerk 3.388 3.163 1.554 1.017 1.000
Realiseren basis kwaliteit natuur 28.684 17.926 220 220 220
Beschermen soorten 5.100 16.632 2.453 1.004 942
Verlenen stikstof vergunningen 222 222 0 0 0
Totaal baten 37.394 37.944 4.227 2.241 2.163
Saldo van lasten en baten 79.393 70.075 69.157 58.811 56.875

Beleidsveld 3.2. Landbouw

Wat zien we?

Terug naar navigatie - Wat zien we?

De agrarische sector is voor Fryslân van groot economisch belang zowel voor de werkgelegenheid en export als voor kennisontwikkeling en innovatie. Naast producent van voedsel is de landbouw ook gebruiker en tegelijk de belangrijkste beheerder van het landelijk gebied. De landbouw bepaalt in sterke mate het aanzicht van het landschap, draagt bij aan de biodiversiteit en aan een leefbaar en aantrekkelijk platteland.
De ontwikkelingen van de agrarische sector worden vooral bepaald door Europa en het Rijk. De Europese Commissie heeft het Nationaal Strategisch Plan (NSP), de Nederlandse uitwerking van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) voor de periode 2023-2027 in december 2022 goedgekeurd. Met deze goedkeuring zijn middelen beschikbaar gesteld door Europa voor innovatie en verduurzaming van het landelijk gebied en de agrarische sector waarbij inspanningen van boeren op het gebied van biodiversiteit en klimaat sterker beloond worden. De uitvoering van het nationaal strategisch plan verloopt via Rijk en provincies. Provincies hebben de mogelijkheid om subsidies te verstrekken op het gebied van maatregelen over innovatie, kennisoverdracht, investeringen en gebiedsgerichte samenwerking.
Binnen het GLB speelt duurzaamheid, natuurinclusief en vergroening een essentiële rol. De zogenaamde ecoregeling geeft boeren een vergoeding voor het uitvoeren van vergroeningsmaatregelen. Ook de "van boer tot bord"-strategie is gericht op het eerlijk, gezond en milieuvriendelijk maken van voedselsystemen. Naast de doelen ten aanzien van stikstofreductie (vastgelegd in de Wet Stikstofreductie en natuurverbetering) worden eveneens doelen op gebied van Klimaat en Water gesteld die grote impact hebben op het landelijk gebied en de agrarische sector. Voor het behalen van deze doelen is een belangrijke rol voor de agrarische sector weggelegd. Hiervoor is het van belang om tot een hernieuwd agrarisch perspectief te komen, al blijkt de afgelopen jaren dat het lastig is om dit concreet te maken. 
Binnen het Fries Programma Landelijk Gebied wil de provincie landbouw en natuur elkaar laten versterken. Er wordt gewerkt aan een toekomstbestendiger landbouw door in het beleid niet de maatregelen centraal te stellen, maar de doelen. Zo'n beleid heeft twee belangrijke voordelen. De agrariërs krijgen zelf de teugels in handen om hun route te bepalen. Hiermee zetten we het ondernemerschap en vakmanschap centraal. Tegelijkertijd heeft de provincie betere garanties voor doelrealisatie en een kosteneffectieve besteding van middelen. Om de vorderingen te meten en te stimuleren zijn verschillende instrumenten beschikbaar.

Visserij
 De visserij is van belang voor Fryslân. Deze sector staat onder druk. Onder meer door Europese ontwikkelingen.  Wij zetten ons in voor onze vissers met oog voor natuur.  Dit doen we samen met Wetterskip Fryslân, Terrein beherende organisaties en de vissers in de Visstand Beheercommissie Friese Boezem. Wij zorgen hier dat de infrastructuur op orde is door aanleg van vismigratievoorzieningen (zoals de Vismigratierivier) 

Taak- en rolvrijheid

Terug naar navigatie - Taak- en rolvrijheid

Taakvrijheid
Ten aanzien van landbouw bestaat voor de bezigheden van de provincie geen specifieke wetgeving. Provinciaal landbouwbeleid is autonoom beleid. Wel is er vanuit wetgeving op andere gebieden bemoeienis met de landbouw (natuur, stikstof).
Op het beleidsveld landbouw is geld van derden te vinden, onderverdeeld in Europees Geld (GLB), Regiodeals, de middelen vanuit het Nationaal Programma Landelijk Gebied en overig. De provincie cofinanciert middelen uit het Europese GLB en is regelingseigenaar van een aantal interventies. De Provincie kan middels het openstellingsbesluit sturen op de doelbesteding van deze interventies, zoals bijvoorbeeld duurzame innovatieprojecten en kavelruil.

Rolvrijheid
Op het gebied van landbouw begeven we ons vooral op het pad van de samenwerkende overheid en responsieve overheid. De provincie treedt vanuit de smalle kerntaak met name stimulerend en faciliterend op.
Europa en het Rijk hebben een belangrijke rol in wetgeving op het terrein van landbouw. Onze rol als presterende overheid kan groeien nu wij inzetten om, in relatie tot het FPLG, met de agrarische sector doelafspraken te gaan maken. Onze rol als rechtmatige overheid kan ook groeien wanneer, in relatie tot het FPLG, met de agrarische sector doelen ruimtelijk worden vastgelegd. Daarbij willen wij landbouwgrond zoveel mogelijk voor de landbouwsector behouden. 

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

Doelstelling beleidsveld 3.2.

Terug naar navigatie - Doelstelling beleidsveld 3.2.

We streven naar een toekomstbestendige landbouw in Fryslân.  

    1. Fryslân blijft de landbouwprovincie van Nederland. 
    2. Wij zorgen voor een goede balans tussen landbouw en natuur. Landbouw en natuur kunnen en moeten elkaar versterken in een toekomstbestendige landbouw.

Doelindicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde
1. Fryslân blijft de landbouwprovincie van Nederland. Er is in Fryslân ruimte om goed te kunnen boeren, zowel  qua handelingsvrijheid voor de individuele agrarisch ondernemer als bedrijfseconomisch en ruimtelijk. De agrofoodsector houdt voldoende kritische massa om voorop te blijven lopen in sleutelsectoren als melkveehouderij en akkerbouw/pootgoedteelt. Duidelijkheid m.b.t. de wettelijke kaders waarbinnen geboerd kan worden en duidelijke grenzen aan de afkalving van ondernemersvrijheid en  beschikbaarheid van landbouwgrond. Hier hoort ook het creëren van  en zoeken naar vergunningsruimte bij.  Een concurrentiekrachtige en innovatieve agrofoodsector.
2. Landbouw en natuur versterken elkaar.
 
De landbouw ondersteunt de biodiversiteit in Fryslân en daarbuiten zoveel mogelijk, bijvoorbeeld waar het gaat om weidevogels en insecten, maar ook als het gaat om micro-organismen en het bodemleven. Waar mogelijk biedt (de) natuur(beheer) boeren ook voordelen, bijvoorbeeld door de mogelijkheid om natuurgronden te begrazen waar dat gewenst is.  Het is lonend voor boeren om de biodiversiteit in Fryslân te ondersteunen.  
Landbouw en natuur zijn goed ingepast in Fryslân, d.w.z. dat zij ruimtelijk zo goed mogelijk aansluiten bij water-, bodem- en ecosystemen en  elkaar zo min mogelijk in de weg zitten, ook voor wat betreft emissies en andere milieueffecten. De nieuwe POVI bevat een visie ruimtelijke aansluiting van verschillende typen landbouw en natuur bij  de water-, bodem- en ecosystemen van Fryslân. Hieraan wordt beleid gekoppeld.

Wat gaan we daarvoor doen

Terug naar navigatie - Wat gaan we daarvoor doen

 

Onderwerp Resultaten 2025
1.  Fryslân blijft de landbouwprovincie van Nederland.
  1. Wij ondersteunen ondernemers die zoeken naar nieuwe verdienmogelijkheden en zetten ons, ook in Den Haag en Brussel, in voor een goed verdienmodel voor de boeren.
  2. In hoe wij met de landbouwsector omgaan, staat het ondernemerschap en vakmanschap van de landbouwsector centraal
  3. Landbouwgrond blijft zoveel mogelijk behouden voor de sector.
  4. Wij bevorderen lokale voedselproductie en -ketens.
  5. Meewerken aan één economische agenda voor Fryslân voor wat betreft de agrofoodsector.
  6. Het creëren van  en zoeken naar vergunningsruimte, in het bijzonder voor de PAS-melders.  
  7. Het integreren van bovenstaande punten in een beleidsnotitie en bijbehorende, realistische uitvoeringsagenda (Landbouwagenda).
 2. Landbouw en natuur versterken elkaar.
  1.  Optimale inzet van de niet-grondgebonden instrumenten van het GLB via de regeling Europese landbouwsubsidies provincie Fryslân 2023-2027.
  2. Aantrekkelijke vergoedingen voor natuurbeheer en natuurdoelen (zoals ANLb, weidevogels) motiveren boeren om deel te nemen. 
  3. De nieuwe POVI bevat een visie op de ruimtelijke aansluiting van verschillende typen landbouw en natuur bij  de water-, bodem- en ecosystemen van Fryslân. Daaraan wordt beleid gekoppeld.
  4. Landbouwbodems worden duurzaam beheerd.
  5. Kringlopen van mest, mineralen en grondstoffen worden mogelijk gesloten, inclusief die uit menselijke plas en poep.
  6. T.a.v. de wettelijke doelen voor klimaat, natuur en water van het FPLG: inhoudelijk meedenken en -werken aan de uitvoering van de relevante maatregelpakketten, zodat een goede afstemming met het landbouwbeleid gewaarborgd blijft.
  7. Uitvoering geven aan de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw   
  8. Het integreren van bovenstaande punten in een beleidsnotitie en bijbehorende, realistische uitvoeringsagenda (Landbouwagenda).

Resultaatindicatoren

Terug naar navigatie - Resultaatindicatoren

 

Onderwerp Indicator Doelwaarde 2025
1. Fryslân blijft de landbouwprovincie van Nederland
 
 
 
Het aantal ondernemers en veelbelovende nieuwe verdienmogelijkheden dat ondersteund wordt en het aantal lobbyacties richting Den Haag en Brussel. De mate van ondersteuning van initiatieven in de praktijk is afhankelijk van nog te herijken landbouwbeleid en Landbouwagenda en daarmee het beschikbare budget voor dit thema (2025). In 2025 minimaal één concrete lobbyactie richting Den Haag en één richting Brussel.
Aantal pilots op het gebied van doelsturing (in plaats van sturen met maatregelen) en belonen van goede scores van boerenbedrijven op basis van KPI's. Binnen de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw worden twee pilots met doelsturing uitgevoerd. Vanuit SPUK-gelden van LNV wordt verder gewerkt aan het ontwikkelen van instrumentarium. Verdere uitrol is nog afhankelijk van toekenning NPLG maatregelpakket.
Bij iedere functieverandering van landbouwgrond wordt afgewogen of de nieuwe bestemming daadwerkelijk prioriteit verdient.  Een afwegingskader geformuleerd beleid t.a.v. geldige redenen voor functieverandering van landbouwgrond en een visie daarop en op het principe "Water en Bodem Sturend" in Fryslân in het nieuwe landbouwbeleid (najaar '24) . 
 Het aantal nieuwe lokale voedselketens en ondernemers dat ondersteund wordt. Afhankelijk van nog te herijken landbouwbeleid en Landbouwagenda en daarmee het beschikbare budget voor dit thema (2025). 
Aantal initiatieven dat ontplooid is om legalisatie van PAS-melders dichterbij te brengen, hoewel dit de verantwoordelijkheid van het Rijk is. Minimaal één lopende pilot voor legalisatie en een effectieve lobbyactie  richting Den Haag.
2. Landbouw en natuur versterken elkaar 
 
 
Het aantal openstellingen  in het kader van het niet-grondgebonden deel van het GLB en de mate waarin deze openstellingen ondersteunend zijn naan het landbouwbeleid van provincie Fryslân.  In 2024 vier openstellingen  in het kader van het niet-grondgebonden deel van het GLB; t/m 2027 in totaal zeven.  Deze zijn  zoveel mogelijk ook ondersteunend aan het landbouwbeleid van provincie Fryslân.
Deelname aan ANLb en/of de daarvoor verstrekte som aan subsidies. Deelname aan ANLb en/of de daarvoor verstrekte subsidies stijgen minimaal mee naar rato van de extra beschikbaar komende gelden.
Het aantal initiatieven en/of deelnemende boeren dat bijdraagt aan een betere benutting van dierlijke mest en het beter sluiten van kringlopen.  Minimaal twee 

Wat mag het gaan kosten?

Terug naar navigatie - Wat mag het gaan kosten?
Bedragen x € 1.000 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027 Begroting 2028
Totaal lasten 6.122 9.738 4.972 1.644 0
Totaal baten 571 118 107 107 0
Saldo van lasten en baten 5.551 9.620 4.865 1.537 0
Terug naar navigatie - Toelichting

Toelichting

Dit beleidsveld kent weinig budgetvrijheid, omdat de meeste middelen beschikbaar zijn voor de  Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw (NIL), de aflopende POP3-projecten en de nieuwe cofinanciering van het GLB-NSP programma.

De daling van middelen bij Landbouw is te verklaren door het aflopen van de Regiodeal NIL en het aflopen van POP3. Tegelijk moet het grootste deel van de middelen voor GLB-NSP nog opengesteld worden, deze zijn nu nog voorwaardelijk begroot in programma 7. De middelen voor de uitvoering van de nieuwe beleidsbrief Landbouw zijn tijdelijk beschikbaar gesteld bij het bestuursakkoord en zijn nu nog als GS voorwaardelijk in de begroting opgenomen.

Uitgebreide financiële tabel

Terug naar navigatie - Uitgebreide financiële tabel
Lasten en baten beleidsveld 3.2 Landbouw
Onderwerp - Bedragen x € 1.000 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027 Begroting 2028
Lasten
Fryslân blijft landbouwprovincie van Nederland 810 455 40 0 0
Goede balans tussen landbouw en natuur 5.312 8.583 4.432 1.144 0
Landbouw GS voorwaardelijk 0 700 500 500 0
Totaal lasten 6.122 9.738 4.972 1.644 0
Baten
Goede balans tussen landbouw en natuur 571 118 107 107 0
Totaal baten 571 118 107 107 0
Saldo van lasten en baten 5.551 9.620 4.865 1.537 0