PS-besluiten
Het definitieve gebiedsprogramma FPLG wordt voorgelegd aan PS.
Op 31 mei 2023 hebben Provinciale Staten besloten dat voor de jaren 2023 en 2024 tot een maximum van € 7 mln. aan kosten gemaakt mogen worden voor het FPLG in afwachting van de Rijksbijdrage.
Op 24 april 2024 hebben Provinciale Staten een motie aangenomen waarmee het college opdracht krijgt om;
- Bij het tot stand komen van de september (2024) versie van het FPLG in ieder geval een breed scenario mee te nemen waarin prioriteit ligt op maatregelen die het meest kosteneffectief en doelmatig zijn richting Nationale wettelijke opgaves en maatregelen, overeenkomend met het bestuursakkoord en dit scenario in september voor te leggen ter discussie aan de Staten.
- Een leefbaar platteland en een vitale landbouwsector waarbij perspectief voor alle vormen van landbouw geborgd is als (leidend) uitgangspunten op te nemen in de nadere uitwerking.
- De zorg over de NDA’s en de oproep naar een betere en eenduidige natuurmonitoring mee te nemen in het vervolgproces van het FPLG.
Actuele stand van zaken Transitiefonds Landelijk Gebied - NPLG/FPLG
In oktober 2023 heeft de minister voor Stikstof en Natuurherstel een eerste reactie gegeven op de concept-gebiedsprogramma's van alle provincies. Uit de tussentijdse beoordeling van RTLG bleek dat Fryslân een goede eerste versie heeft gemaakt waarmee een goede basis is gelegd voor het maken van een definitief gebiedsprogramma. De minister vraagt van provincies om uiterlijk 31 augustus 2024 een volgende versie in te dienen. Eind juni 2023 zijn ook aanvragen ingediend voor Maatregelpakketten. Deze zijn ook beoordeeld. De minister vraagt aan provincies om uiterlijk 1 april 2024 verbeterde aanvragen in te dienen.
Eind mei 2024 heeft de nieuwe regeringscoalitie haar plannen gepresenteerd in het Hoofdlijnenakkoord. Daaruit blijkt dat de partijen het voornemen hebben om de verdere behandeling van de Tijdelijke wet Transitiefonds Landelijk Gebied in te trekken. Parallel daaraan worden ook de voor dat fonds gereserveerde middelen geschrapt.
Het FPLG was bedoeld als het gebiedsprogramma waarmee provincie Fryslân vastlegt hoe zij de doelen van het NPLG wil realiseren. Met het (ontwerp-)NPLG had het oude kabinet beoogd om te komen tot integrale realisatie van (wettelijke) doelen voor Natuur, Stikstof, Water en Klimaat(-mitigatie). Ook de transitie van de landbouwsector maakt hier onderdeel van uit. Het gebiedsprogramma was daarmee de basis voor het aanvragen van middelen van het Transitiefonds. Het is nog onduidelijk of en hoe het nieuwe kabinet verder gaat met het (ontwerp-)NPLG. Daarmee is het voor provincies ook onduidelijk op welke wijze zij invulling moeten en kunnen geven aan het realiseren van de doelstellingen. De al bestaande en lopende nationale en provinciale programma's voor de doelen en daarvoor beschikbaar gestelde middelen zijn niet toereikend.
Financiële stand van zaken
Versnellingsagenda Landelijk gebied 2022
Voor de uitvoering van drie versnellingsvoorstellen, Fochteloërveen, Aldeboarn de Deelen en van middelen- naar doelen beleid is in 2022 via een regeling van de minister van Natuur en Stikstof, € 24 mln. ontvangen. Deze middelen zijn bedoeld om de gebiedsgerichte aanpak voor natuur, inclusief stikstof, water en klimaat te versnellen. De uitkering is verstrekt voor kosten die gemaakt zijn tot 31 december 2024. Niet bestede middelen gaan terug naar het ministerie. Op 25 juni 2024 heeft het college ingestemd met het indienen van een verzoek om deze regeling met een jaar te verlengen. Naar verwachting stemt het Rijk hiermee in waardoor wij een jaar langer aan uitvoering kunnen werken.
Regeling Provinciale Maatregelpakketten Landelijk gebied
In februari 2024 heeft de Tweede Kamer ingestemd met een begrotingswijziging voor het ministerie van LNV. Daarna is begin juli 2024 ingestemd met een aanvullende begrotingswijziging in de Voorjaarsnota. Daarmee is € 1,54 mld. beschikbaar voor provincies om tot uitvoering te komen van maatregelen in het landelijk gebied. Voor Fryslân is hiervan € 180 mln. gereserveerd op basis van de ingediende aanvragen. Op 2 april 2024 heeft het college ingestemd met het indienen van verbeterde aanvragen. Op 7 juni 2024 heeft de minster de provincie geïnformeerd dat de aanvragen positief zijn beoordeeld en dat op basis daarvan de middelen kunnen worden toegekend. Op 11 juni is de Spuk Regeling Provinciale Maatregelpakketten Landelijk gebied (Rpml) gepubliceerd. Op 18 juni 2024 heeft het college ingestemd met het indienen van de aanvraag voor deze regeling. Begin september is de beschikking voor de eerste € 150 mln. ontvangen. Naar verwachting ontvangen wij eind van het jaar een beschikking voor het resterende bedrag van € 30 mln.. De regeling loopt vier jaar en schrijft voor dat de middelen uiterlijk 31 december 2026 worden uitgegeven. De regeling biedt mogelijkheid voor verlenging van nog eens vier jaar.
Indirecte Uitvoeringskosten / Voorbereidingskosten
Provinciale Staten hebben op 31 mei 2023 ingestemd om tot maximaal € 7 mln. aan kosten te maken vooruitlopend op de rijksbijdrage voor het FPLG. Naar aanleiding van een gehouden artikel 2 onderzoek is voor de boekjaren 2022 en 2023 eens € 1.191 mln. ontvangen. Daarmee is er dekking voor de uitgaven in die jaren en is er geen gebruik gemaakt van deze € 7 mln..
Voor het jaar 2024 is een bedrag van € 5,7 mln. beschikbaar gesteld voor Indirecte Uitvoeringskosten. Hiermee kunnen de kosten die worden gemaakt voor de voorbereiding van het FPLG worden gedekt. Het gaat dan vooral om capaciteit, bedrijfsvoering en organisatiekosten. Deze middelen zijn dekkend voor het boekjaar 2024, dat betekent dat er ook dit jaar geen aanspraak wordt gedaan op de € 7 mln..
In de Voorjaarsnota van het Rijk is een voorstel gedaan om ook voor de jaren 2025 en 2026 Indirecte Uitvoeringskosten beschikbaar te stellen voor provincies. Hierover is nog geen besluit genomen. Wij verwachten dat er in deze jaren wel kosten moeten worden gemaakt waarvoor nog geen dekking is.
Wat gaan we doen in 2025?
- Versnellingsagenda 2022 uitvoeren.
- Maatregelpakketten Landelijk gebied uitvoeren.
Omdat het nieuwe kabinet het Transitiefonds gaat schrappen is onze verwachting dat er ook geen vervolg komt op het NPLG. Beleid maken zonder uitzicht op middelen om tot uitvoering te komen is niet gebruikelijk. In de provinciale omgevingsvisie moet de provincie kaders vastleggen in spoor 1 voor Landbouw en Natuur. Voor de invulling daarvan kunnen het concept-gebiedsprogramma FPLG (juni 2023) en de Voortgangsrapportage FPLG (september 2024) worden gebruikt.
Risico's
De aanvragen voor Maatregelpakketten zijn opgesteld in het voorjaar van 2023 met de verwachting dat het Transitiefonds zou worden ingesteld. In het proces tussen opstellen en definitieve toekenning van middelen (maart 2023 - september 2024) zijn de spelregels voor toekenning voortdurend veranderd. De demissionaire status van het vorige kabinet zorgde voor een zeer nauwgezette en beheersmatige beoordeling van de plannen waardoor de speelruimte beperkt is. Onze aanvragen zijn bovendien gericht op de eerste jaren van uitvoering. Daarom zijn de beschikbare middelen beperkt. Voor volledige uitvoering en doelbereik moet er gezocht worden naar aanvullende financiering. Dit zou kunnen betekenen dat maatregelen niet volledig kunnen worden uitgevoerd en processen voortijdig moeten worden beëindigd.
Daarnaast zijn er door de veranderende spelregels beperkte middelen beschikbaar voor uitvoering. Hierover wordt overleg gevoerd met LNV/RTLG. Ook de onzekerheid van middelen voor indirecte uitvoeringskosten is een risico voor de jaren 2025 en 2026.