Paragraaf 10. Samenwerkingsverbanden

De provincie werkt in toenemende mate met een grote verscheidenheid aan partners op allerlei gebieden en onderwerpen samen. Als het gaat om (gebiedsgerichte) samenwerking  onderscheiden we hierbij drie vormen:

- Vanuit het gebied: er is een langjarige samenwerkingsstructuur in een gebied waarvan de betrokken (overheids)partijen voldoende en voldoende regelmatig met elkaar te maken hebben om zo’n vaste structuur lonend te maken. De gemeenschappelijkheid en de gezamenlijke opgaven in het gebied vormen daarmee de basis voor een (uitvoerings)programma of gebiedsagenda.

- Vanuit de thematiek: deze samenwerking komt voort uit het belang gezamenlijk specifieke thema’s aan te pakken (bijvoorbeeld verzilting, veenweide, economische ontwikkelagenda’s). Vaak overlappen die thema’s meerdere gebieden, waarbij wordt gewerkt met een vaste samenwerkingsstructuur.

- Vanuit de maatschappij: de laatste jaren komen in toenemende mate maatschappelijke initiatieven op. Vaak spelen die zich af in een specifiek geografisch gebied. Daarbij aansluiten als overheid leidt tot een vorm van gebiedsgerichte samenwerking.
Hieronder worden een aantal vormen van samenwerken vermeld.

De afgelopen jaren wordt de bestuurlijke regionale samenwerking in toenemende mate vorm gegeven door het aanvragen en uitvoeren van Regio Deals. De Regio Deals vormen hierbij veelal de motor voor de samenwerking in het betreffende gebied. 

Onderstaand wordt nader ingezoomd op de Regionale Samenwerking in Noordoost, Zuidoost, Zuidwest, Noordwest en de Waddeneilanden.

Regio Noordoost-Fryslân
In de regio Noordoost Fryslân participeert de provincie in de Regio Deal (Versnellingsagenda en Holwerd aan Zee). Met de Versnellingsagenda wordt ingezet op het versterken van de relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt, het versterken van innovatie en de doorontwikkeling van de publiek-private regionale samenwerking (overheid, onderwijs, ondernemers en inwoners). Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan een economisch vitale regio. Holwerd aan  Zee heeft als doel om de leefbaarheid en werkgelegenheid in Holwerd en omgeving te behouden en te versterken. Om dit te bereiken wordt ingezet op het uitwerken van een natuurvariant van het project .

Eind 2022 heeft het Rijk besloten tot het verlengen van de looptijd van de Regio Deal met een jaar, waarmee de einddatum is bepaald op 1 januari 2025. De cofinanciering van de Regio Deal door de provincie is in 2018 vastgesteld op € 5,7 miljoen. De verlenging heeft geen financiële gevolgen. 

Aanvullend op de Regio Deal is in 2022 de samenwerkingsagenda ANNO III (Agenda Netwerk Noordoost) vastgesteld met als belangrijkste opdracht om de regio in 2040 te laten uitgroeien tot de topregio van Noord-Nederland voor wat betreft wonen, werken en recreëren. De uitvoering van de Agenda is een samenwerking tussen provincie, wetterskip, vier gemeenten, kennisinstellingen en ondernemers uit de regio. 

Regio Zuidoost-Fryslân
De Regio Deal Zuidoost-Friesland zet in op een leefbaar platteland, vitale kernen en een veerkrachtig landschap door aandacht te besteden aan biodiversiteit en het versterken van de landschaps- en waterstructuren. Tevens wordt ingezet op circulaire economie, recreatie en toerisme en projecten vanuit de Mienskip. Deze Regio Deal loopt tot 1 oktober 2024 en bevindt zich dus in de afrondende fase. In 2024 zal ook duidelijk worden of, en zo ja, op welke wijze een vervolg wordt gegeven aan deze Regio Deal. 

Regio Noordwest-Fryslân
In 2023 heeft het kabinet een positief besluit genomen op de aanvraag Regio Deal Noordwest-Fryslan, waarbij de regio maximaal een bedrag van € 20 miljoen krijgt toegekend. De drie programmalijnen (veerkrachtige economie, van krimp naar kwaliteit van leven en natuurlijk in balans) zijn uitgewerkt tot een Convenant, waarin per programmalijn meer concreet is uitgeschreven hoe de doelen per programmalijn gerealiseerd gaan worden en welke middelen daarvoor noodzakelijk zijn. Middelen die zowel door de partners uit de regio (drie gemeenten, wetterskip, provincie) en het Rijk bijeen worden gebracht. De cofinanciering vanuit de provincie gebeurt in beginsel uit bestaande budgetten. De Regio Deal heeft een looptijd van 4 jaar.

Regio Zuidwest-Fryslân
De regionale samenwerking in Zuidwest Fryslân wordt vormgegeven via de Gebiedsagenda Súdwesthoeke. Het doel is om projecten die bijdragen aan een sterke regio samen met alle partners zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Het gaat hierbij niet alleen om overheidsprojecten, maar ook om projecten die door burgers, bedrijven en organisaties worden aangedragen. De belangrijkste thema’s van de Gebiedsagenda Súdwesthoeke zijn: Vitale kernen, Stedelijke ZoneA6/A7, Natuurinclusief platteland en de Friese IJsselmeerkust. 

De partners in de regio hebben uitgesproken de samenwerking een extra impuls te willen geven door het aanvragen van een Regio Deal. De aanvraag hiervoor is eind 2023 ingediend. Bij een positief besluit, naar verwachting begin 2024, volgt een proces van dealmaking en start uitvoering. 

Regio Waddeneilanden
In 2023 heeft het kabinet een positief besluit genomen op de aanvraag Regio Deal van de Friese Waddeneilanden en de provincies Fryslân en Noord-Holland (Texel), waarbij de regio maximaal een bedrag van € 15,5 miljoen krijgt toegekend. De opgaven en ambities zijn verdeeld over vijf programmalijnen, te weten: goed wonen & leven, toekomstbestendig ondernemen & ontwikkelen, optimaal bereikbaar & verbonden, duurzame energie en circulaire economie. De cofinanciering vanuit de provincie gebeurt in beginsel uit bestaande budgetten die gekoppeld zijn aan de opgaven die in de Regio Deal aanvraag zijn gedefinieerd. De looptijd van de Regio Deal is 2023 – 2027. 

Waddengebied
Voor wat betreft het Waddengebied (Waddeneilanden, Waddenzee en Waddenkust) werken we samen met Rijk, regionale overheden en stakeholders in één governance. Hierbij vormt de Agenda voor het Waddengebied 2050  en het bijbehorende Uitvoeringsprogramma Waddengebied 2021-2026 het vertrekpunt. Verder geven we samen met de provincies Noord-Holland en Groningen uitvoering aan het Waddenfonds en het interprovinciale Investeringskader Waddengebied 2016-2026. Zie ook Programma 1, beleidsveld 1.5 Bestuurlijke samenwerking.

Initiatieven vanuit de Mienskip weten de provincie steeds vaker te vinden.  De beleidsbrief ‘grote integrale maatschappelijke initiatieven’ van 16 september 2020 geeft richting aan hoe we als provincie omgaan met majeure maatschappelijke initiatieven, zoals de al lopende initiatieven Holwerd aan Zee  (onderdeel van de Regio Deal Noordoost-Fryslân) en de gebiedspilot Tsjûkemar. In 2024 zal de beleidsbrief geëvalueerd worden om op basis hiervan de werkwijze, ook voor nieuwe initiatieven die zich aandienen, aan te scherpen.   

LEADER is een Europees subsidieprogramma gericht op de sociaaleconomische ontwikkeling van het platteland en is een van de niet grondgebonden instrumenten van het GLB-NSP (zie ook Programma 3, beleidsveld 2. Landbouw).  Door middel van een 'bottom-up'-aanpak geven we samen met bestuurlijke partners en private partijen vorm aan het LEADER-programma. Het nieuwe LEADER-programma loopt van 2023-2027 in drie gebieden. 

De Friese Aanpak is opgericht om de samenwerking tussen Friese overheden te stimuleren en faciliteren zonder institutie maar via een netwerksamenwerking, waarbij elke deelnemer autonoom blijft in het benutten van de gezamenlijk tot stand gekomen bouwstenen. Samenwerking tussen overheden is vandaag de dag van groot belang, gezien de diverse complexe en maatschappelijke uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd. Denk aan de klimaatdoelen, de energie transitie en de inrichting van het landelijk gebied. Overheden krijgen steeds meer gedeelde verantwoordelijkheden. Samenwerken loont doordat er o.a. kennis kan worden uitgewisseld en er schaalvoordelen kunnen worden benut. Samenwerken zien we daarbij als middel. De Friese Aanpak heeft als doel om op diverse onderwerpen het functioneren van en tussen Friese overheden te verbeteren door bundeling van ambtelijke kennis en strategische denk- en ontwikkelkracht. Deze onderwerpen kunnen variëren, afhankelijk van de politieke prioriteiten en belangen van de betrokken partners. In de basis gaat het om het aanpakken van uitdagingen die alle, of een groot deel van de, samenwerkende partijen hebben.
De Friese Aanpak heeft begin 2023 een doorstart gekregen. Er is een andere programmaregisseur geworven. Deze heeft een tweeledige opdracht: 
1. Onderzoek wat er gerelateerd aan de implementatie van de omgevingswet nog moet gebeuren en doe daar een voorstel voor. 
2. Analyseer de huidige positionering van DFA en geef een advies over de doorontwikkeling.
In 2023 heeft dit geleid tot een samenwerkingsprogramma op het gebied van de omgevingswet en zijn gesprekken gevoerd om op diverse andere strategische opgaven ook deze vorm van samenwerking in te zetten (o.a. FPLG, NOVEX en de energietafel). De samenwerking wordt voortgezet in 2024. De provincie draagt maximaal €65.000 per jaar bij aan deze samenwerking.

De bestuurlijke overleggen tussen de provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) en de gemeente Leeuwarden ter bevordering van de Friese samenwerking van overheden worden ook in 2024 voortgezet. Naast het afstemmen van actuele zaken, de Friese bestuurdersdag en het bevorderen van ‘horizontaal besturen’, worden ook de laatste ontwikkelingen besproken wat betreft bestuurlijke samenwerking (o.a. omgevingsvisie, regionale energiestrategie, sociaal domein, gemeenschappelijke regelingen) evenals samenwerking in bedrijfsvoering (o.a. lokale belastingen, digitale agenda, Fryske Flekspool).

Dit betreft de samenwerkingsagenda met de gemeente Leeuwarden.  Gemeente en Provinsje bundelen de krachten richting 2030 waarin een aantal majeure opgaven leidend zijn: o.a. Spoorzone, Kennisinfrastructuur, Culturele infrastructuur, digitalisering en greidhoeke plus.